Τρίτη 20 Μαρτίου 2012

Από την Περδικορράχη οι πρωτοπόροι βιβλιοδέτες των Τρικάλων

Διηγείται ο δισέγγονος Δρ. Θεόδωρος Κ. Γκαλέας

Ένας παπάς, ο παπα-Γιώργης Γκαλέας από τη Βοϊβόδα, σημερινή Βασιλική, βιβλιοδετεί από το 1895 με το παιδί του Θεόδωρο Γκαλέα, γραμματοδιδάσκαλο, στο Κατίδι, σημερινή Περδικορράχη.

(αρ) ο παπα-Γιώργης Γκαλέας - (δε) ο γραμματοδιδάσκαλος Θεόδωρος Γκαλέας

ο  μπαρμπα-Θόδωρος με τον εγγονό του Θεόδωρο Γκαλέα
 Ανακαλώντας τις εικόνες των παιδικών μου χρόνων, θυμάμαι τη μεγάλη εντύπωση που μου έκανε η βιβλιοθήκη του σπιτιού μας. Όλα τα βιβλία δεμένα με δέρμα (δερματόδετα) ή πανί (πανόδετα) ή χαρτί (χαρτόδετα), με μαύρο ή καφέ-κόκκινο χρώμα. Παράλληλα έβλεπα τον παππού μου Θεόδωρο Γκαλέα σκυμμένο πάνω από ένα μεγάλο τραπέζι να ασχολείται ώρες ολόκληρες με αυτά τα βιβλία, καθώς σημάδευε τα τεύχη με το μικρό πριονάκι, τα έραβε με χοντρό σπάγγο, τα κολούσε και στο τέλος τα παρουσίαζε δεμένα, με τον τίτλο, ονόματα και χρονολογίες αποτυπωμένα, σαν τελευταίο άγγιγμα πριν από την ολοκλήρωση της βιβλιοδεσίας.
Ωστόσο, πίσω από τον παππού μου, που θαύμαζα για την τέχνη του, κρυβότανε ο παπα-Γιώργης Γκαλέας, ο προπάππος μου. Είχε γεννηθεί το 1855 περίπου –δεν γνωρίζω τον τόπο γέννησής του– και έμενε στη Βοϊβόδα, σημερινή Βασιλική, το χωριό της κυρα Βασιλικής, γυναίκας του Αλη-πασά. Ήταν περιοχή προστατευόμενη, όπου οι Τούρκοι δεν είχαν δικαίωμα να επέμβουν. Έτσι είχε ζητήσει η κυρά Βασιλική από τον Αλή-πασά, και εκείνος, που δεν της χαλούσε χατίρι, έκανε διαταγή την επιθυμία της. Εάν η διαμονή του στη Βασιλική έχει σχέση με κάποιο γεγονός που ανάγκασε την οικογένειά του να έρθει εκεί δεν το γνωρίζαμε. Παντρεύτηκε και απέκτησε τον παππού μου Θεόδωρο.
Σε ηλικία 35 ετών το έτος 1890 ο Γεώργιος Γκαλέας χειροτονήθηκε ιερέας και έκανε τόπο διαμονής του το Κατίδι όπου και ιερουργούσε.
Μια τυχαία συνάντησή μου με τον συνταξιούχο δάσκαλο Δημήτρη Καλούσιο, που είναι συγγραφέας αρκετών βιβλίων, έγινε αφορμή να ερευνήσω την υπόθεση των βιβλιοδετημένων τόμων που βρέθηκαν όχι μόνο "κληρονομικώ δικαιώματι" στα χέρια μου, αλλά και διότι τα φύλαξα σαν κόρη οφθαλμού. Ο αγαπητός δάσκαλος μού χάρισε ένα βιβλίο του όπου αναφέρεται ο παπα-Γιώργης Γκαλέας, ιερέας στην εκκλησία της Περδικορράχης, να βιβλιοδετεί μαζί με τό γιό του Θεόδωρο Γκαλέα γραμματοδιδάσκαλο, τα βιβλία της εκκλησίας των Αγίων Αποστόλων στο χωριό Ζαπτσαίοι, τους σημερινούς Αγίους Αποστόλους, το έτος 1905.

ο γραμματοδιδάσκαλος Θεόδ. Γκαλέας με μαθητές του στο σχολείο Σωτήρας στις αρχές του 1900
Η ιστορία της βιβλιοδεσίας στα Τρίκαλα είχε αρχίσει από τον προπάππο μου πολύ νωρίτερα, από το 1895!!! όπως βρέθηκε γραμμένο σε άλλα βιβλία. Ένα ακόμη αναπάντητο ερώτημα είναι πώς είχε διδαχθεί ο παπα-Γιώργης την τέχνη της βιβλιοδεσίας.
Ο μπαρμπα-θόδωρος, άξιος συνεχιστής, έδενε βιβλία και μετά τη συνταξιοδότησή του, όταν εγκαταστάθηκε στο σπίτι στα Τρίκαλα. Τα βιβλία της οικογένειας αλλά και φίλων, τα βιβλία πολλών εκκλησιών, της Ιεράς Μητρόπολης Τρίκκης και Σταγών –Μητροπολίτης ήταν τότε ο Σεραφείμ– τα βιβλία της εβραϊκής συναγωγής Τρικάλων, του βιβλιοπωλείου Χρ. Πανουργιά και όσων επιθυμούσαν να έχουν τα βιβλία τους δεμένα ήταν έργα των χεριών και της τέχνης του. Τα χρόνια εκείνα τα βιβλία γενικά πωλούνταν πρόχειρα δεμένα ή ήταν σε μορφή τευχών που όταν ολοκληρώνονταν η σειρά, διασώζονταν σε μικρά ξύλινα κιβώτια ή δερμάτινες θήκες, στην καλύτερη περίπτωση. Σε ένα δωμάτιο του σπιτιού, το καθημερινό θα λέγαμε, όπου τις χειμωνιάτικες μέρες μαζευόμαστε για να ζεσταθούμε όλη η οικογένεια, το τραπέζι αποτέλεσε το πρώτο βιβλιοδετείο του παππού μου. Τόσο μικρό και ανεπαρκές όμως που γρήγορα αντικαταστάθηκε από ένα δωματιάκι αυτοτελές, «το καμαράκι του παππού» κατασκευασμένο από τον ίδιο στην αυλή του σπιτιού μας. Ο χώρος ήταν πλέον επαρκής για όλα τα απαραίτητα εργαλεία βιβλιοδετικής με κύριο τον συσφιγκτήρα, τα μεταλλικά στοιχεία της αλφαβήτα και διάφορες σφραγίδες για τα καλύμματα των βιβλίων, πριόνια και άλλα εργαλεία. Η βιβλιοθήκη αποτελούσε τη βιτρίνα των βιβλίων-έργων τέχνης και στόλιζε το χώρο.
Δικαίωμα πρόσβασης στο εργαστήριο, εκτός από εμένα τον εγγονό του, είχαν οι μαθητές-βοηθοί του. Αυτοί πρέπει να ήταν οι υπάλληλοι από το βιβλιοπωλείο του Χρήστου Πανουργιά, ιερείς, αλλά και άλλα παιδιά μαθητές ακόμη του γυμνασίου –φορούσαν το πηλίκιο γυμνασίου– που μάθαιναν την τέχνη της βιβλιοδεσίας. Αναφέρω τον Άγγελο Τσακλάγκανο που έγινε καθηγητής στο ΑΠΘ στη Φιλοσοφική Σχολή και τον αδελφό του Μπάμπη. Τα πρώτα μαθήματα πήρε από τον παππού μου και ο Αχιλλέας Βογιατζόγλου που λειτούργησε αργότερα ένα από τα καλύτερα βιβλιοδετεία της περιοχής, το οποίο εξελίχθηκε σε σύγχρονο τυπογραφείο. Το έργο του συνέχισε ο γιος του Θρασύβουλος με ακόμη πιο εξελιγμένο τυπογραφείο, εργαστήριο βιβλιοδεσίας και λιθογραφίας. Το απλό εργαστήριο που του έδινε ζωή η δημιουργικότητα και το μεράκι του τεχνίτη έχει αντικατασταθεί από υπερσύχρονες εγκαταστάσεις με αυτόματα μηχανήματα και με δυνατότητα απεριόριστης ημερήσιας παραγωγής. Ο ταπεινός πρόγονός του έγινε κειμήλιο και οι ακούραστοι εργάτες έγραψαν ένα μέρος της ιστορίας του βιβλίου. Όταν αγγίζω τα εργαλεία του παπα-Γιώργη Γκαλέα και του μπαρμπα Θόδωρου του γραμματοδιδάσκαλου νιώθω τη δύναμη της θέλησής τους να με διαπερνά και αισθάνομαι ευγνωμοσύνη γιατί μου έδωσαν το παράδειγμα. "του καλού και δημιουργικού αγώνα στη ζωή".

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου